24 lutego 2020

Jaskra a oczy, okulary a jaskra !

Chciała bym poruszyć kwestię bardzo poważnej choroby oczu jaką jest jaskra oraz możliwego wpływu okularów na pojawienie się oraz rozwój tej choroby. Uwaga będzie tu mowa również o młodych ludziach czyli dzieciach i młodzieży.

Temat jest bardzo ciekawy a jednocześnie rzadko poruszany w polskiej fachowej literaturze medycznej a tym bardziej w gabinetach gdzie praktycznie w ogóle się o tym nic nie mówi, dlatego zachęcam do lektury. 

Artykuł powstał we współpracy i przy ogromnej pomocy ze strony naszego specjalisty w zakresie ochrony wzroku i diagnostyki oczu, którego ponad 20 letnie doświadczenie , wiedza i często nieszablonowe podejście do pacjenta  pozwala zapoznać się z informacjami mało dostępnymi a jak bardzo ważnymi.

Na początek należy wyjaśnić, iż jaskra to nie jest (jak większości się wydaje) jedna choroba a zespół chorób. To bardzo ważne bo oznacza, że choroba ta może manifestować się w bardzo różny sposób, całkowicie odmiennie w zależności od rodzaju i co równie ciekawe leczona jest także w różny sposób. Czyli z tego wniosek, że nie ma jednego stałego schematu od A do Z ani w zakresie diagnostyki (szczególnie w trakcie leczenia i monitorowania postępów) ani w zakresie stosowanego leczenia. Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnoza, która powinna obejmować zarówno fakt wystąpienia choroby ale co ważne określenia rodzaju, typu jaskry aby zapewnić prawidłowe leczenie. Czyli jeżeli otrzymamy informacje o "wykryciu" jaskry poprośmy o określenie z jakim typem tej choroby dokładnie mamy do czynienie bo tylko na tej podstawie można podejmować dalsze decyzje.

JAskra choroba starszych osób, ale czy aby napewno ? 

Następną bardzo ważną kwestią jest przypisywanie tej choroby tylko osobą starszym to błąd bo obecnie diagnozowana jest u coraz większej ilości osób młodych (nawet kilkunastoletnich) oraz osób w wieku produkcyjnym 30+. Przyczyn tego faktu jest z pewnością wiele, ale te na które warto zwrócić uwagę to warunki środowiskowe (kiedy i jak korzystamy z oczu, dieta, atmosfera, ...) oraz pojawiające się coraz dokładniejsze i nowsze metody obrazowania - badania oczu (VCC, GDx, HRT, OCT). 

JAk rozpoznać jaskrę, na co zwrócić uwagę

Jednym z poważnych problemów związanych z jaskrą jest fakt, że w wielu przypadkach długo przebiega zupełnie bez objawowo. Choroba się rozwija uszkadzając kolejne pasma włókien nerwowych a chory nie czuje ani pogorszenia widzenia, ani nie ma bóli oczu ani innych dolegliwości, które można by kojarzyć z tą chorobą. Przykładem może być jaskra pierwotnego zamknięcia kąta typu II tzw. konfiguracja płaskiej tęczówki, która dotyka często ludzi młodych (również kilkunastoletnich). Tym trudniejsza do wykrycia, im dotyczy osób młodszych u których nie podejrzewa się jaskry a więc nie wykonuję badań pod tym kątem. Są jednak objawy, na które warto zwrócić większą uwagę:

Przejściowe bóle oczu i głowy z zamazywaniem się obrazu. Szczególnie jeżeli objawy te ustają po wyjściu z ciemnej sali do jasnego pomieszczeni lub po przerwaniu pracy z bliska.

U niemowląt i dzieci (od urodzenia do 10 roku życia): niepokój (zwłaszcza w nocy), płaczliwość połączone z pocieraniem powiek.

U wszystkich dzieci: tzw triada objawów na którą składają się łzawienie, zaciskanie (kurcz) powiek oraz światłowstręt. 

Ostre pierwotne zamknięcie kąta charakteryzuje bardzo silny ból oka i głowy, mogą być wymioty, oko staje się czerwone i twarde, źrenica szeroka i pionowo-owalna. W tym przypadku konieczna jest natychmiastowa pomoc okulisty.

Jaskra a geny

Nie wszystkie typy jaskry mają charakter dziedziczny, ale w niektórych geny mają zasadnicze znaczenie np. :

  • Jaskra pierwotnego zamknięcia kąta (PZK), związanego z cechami budowy gałki ocznej, które podobnie jak wszystkie cechy budowy anatomicznej naszego ciała mogą występować rodzinnie.

  • Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), a także groźna postać jaskry wtórnej otwartego kąta – jaskra torebkowa w przebiegu zespołu pseudoeksoliacji (PEX) – występują rodzinnie, gdyż ma podłoże genetyczne.

  • Jaskra wrodzona, występuje sporadycznie i samoistnie w jej rozwoju mają również udział czynniki genetyczne a więc może mieć charakter dziedziczny.

 

Czy da się wyleczyć jaskrę.

Następną ważna kwestią, którą należy wiedzieć o jaskrze jest leczenie oraz jego spodziewane efekty. Leczenie obejmuje zarówno zabiegi i operacje oraz leczenie farmakologiczne. Są pewne typy jaskry, w których leczenie pozwala wyeliminować na stałe (lub na dłuższy czas) przyczynę choroby a więc możemy mówić o wyleczeniu. Jest to możliwe np. w jaskrze pierwotnej zamkniętego kąta, gdzie przyczyną jest budowa anatomiczna, którą z kole można skorygować zabiegiem lub operacją i zastosować na określony czas celowane leczenie. Niestety inne typy jaskry wymagają leczenia do końca życia. Jeżeli chodzi o efekty leczenia to wiedzieć należy,  że celem jest zahamowanie postępu choroby i zmian, które powoduje oraz zachowanie użytecznej ostrości wzroku. Oznacz to tyle, że zmiany już wywołane przez chorobę w siatkówce oka nie da się cofnąć a celem leczenia jest zapobieganie dalszej degradacji. Inaczej mówiąc leczenie może zatrzymać widzenie (ostrość) na taki poziomie na jakim jest i raczej nie powinniśmy spodziewać się, że po leczeniu ostrość wzroku będzie lepsza. Natomiast jaskra nie leczona na pewno z biegiem czasu spowoduje nieodwracalne pogorszenie widzenia.

Jaki jest związek jaskry z okularami albo inaczej czy okulary mogą mieć wpływ na pojawienie się i rozwój choroby.

W pewnych typach jaskry czynnikiem ryzyka jest określona wada wzroku. Mowa tutaj np. o jaskrze pierwotnego zamknięcia kąta typu I gdzie przyczyną okresowego lub stałego zamknięcia kąta a w konsekwencji wzrostu ciśnienia śródgałkowego jest proporcjonalnie zbyt duża-wypukła soczewka. Czyli inaczej im soczewka oczna staje się grubsza tym silniej naciska na tęczówkę i zamyka odpływ i przepływ cieczy wodnistej  powodując wzrost ciśnienia w oku. Z sytuacją taką mamy do czynienia zwłaszcza u osób z nadwzrocznością (okulary +). Dodatkowo proces pogrubiania soczewki ocznej nasila się podczas akomodacji czyli pracy z bliska (czytanie, pisanie, komputer, telefon). A jak to wszystko ma się do okularów a właśnie ma się bardzo bo dobrze dobrane okulary do czytania osłabiają akomodacje i powodują mniejsze uwypuklenie soczewki ocznej a tym samy mają wpływ na ciśnienie w oczach. Podobnie rzecz ma się w okularach do patrzenia w dal, jeżeli mamy wadę "+" i nie nosimy okularów także w dal aby widzieć ostro "włączamy" akomodacje (w mniejszym zakresie ale jednak) czyli soczewka oka staje się grubsza i sytuacja się powtarza. Tylko prawidłowo dobrane okulary do bliży i do dali oraz właściwie używane nie bedą powodowały dodatkowego wzrostu ciśnienia w oczach. Jest to o tyle ważne, że jaskra jest chorobą przewlekłą nie pojawia się nagle i tak samo nagle nie ustępuje tylko trwa latami często do końca życia a więc wszystkie czynniki które latami mogą ją pogłębić (jak złe okulary lub ich brak) należy w leczeniu uwzględnić.

Innym typem jaskry jest jaskra wtórna otwartego kąta związana z zespołem pseudoeksfoliacji. Tłumacząc pokrótce przyczyną problemu w tym przypadku jest "łuszczenie" się soczewki oka w wyniku pocierania przez tęczówkę w wyniku czego następuje blokowanie beleczkowania w kącie przesączania i wzrost ciśnienia. Do pewnego momentu oko może poradzić sobie z niewielką ilością złogów ale gdy jest ich za dużo to już nie. W tej sytuacji może się zdarzy, że niewłaściwe okulary lub ich brak spowodują pogrubienie akomodującej soczewki oka a więc powierzchnia styku z tęczówką będzie większa i proces tarcia się nasili powodując lub pogłębiając problem.

Kolejnym przykładem jaskry jest jaskra wtórna otwartego kąta zwana barwnikową a związana z zespołem rozproszenia barwnikowego. W tym przypadku choroba spowodowana jest przez wklęsłą konfiguracje tęczówki, która ociera się o soczewkę podczas rozszerzania i zwężania źrenicy. Dochodzi wtedy do uwalniania ziarenek barwnika z uszkodzonych komórek tęczówki, które utrudniają odpływ cieczy wodnistej z komory przedniej oka i powodują wzrost ciśnienie. Analogicznie jak wcześniej im grubsza soczewka tym pocieranie jest intensywniejsze i materiału uwalnia się więcej a wzrost grubości soczewki (jak już wiemy)może być wynikiem złych okularów. Co ważne ten typ jaskry może przebiegać bezobjawowo, niezauważenie doprowadzają do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Choroba występuje częściej u mężczyzn i niestety może rozwijać się w młodym wieku.

Biorąc to wszystko pod uwagę dziwi fakt, że bardzo często skupiając się na leczeniu farmakologicznym kwestia dokładnego sprawdzenia i dobrania okularów w wielu gabinetach i klinikach jest całkowicie pomijana lub traktowana jako nieistotna. Może w tym przypadku warto rozważyć rozdzielenie leczenia od korygowania (doboru okularów). Czyli jeżeli jesteśmy zadowoleni z leczenia w danej placówce to warto tam kontynuować leczenie jaskry ale dobór okularów powierzmy innemu specjaliście z lepszym sprzętem i doświadczeniem w tym zakresie.

Czy da się coś zrobić żeby nie zachorować na jaskrę ?

Na zakończenie ważna kwestia a mianowicie jak chronić się przed różnymi postaciami tej choroby. Jak już wiemy część podtypów jaskry związanych jest z genami czyli może być dziedziczona. Dlatego jeżeli ktoś w rodzinie ma lub leczył się na jaskrę to możemy być w grupie ryzyka a więc powinniśmy regularnie badać oczy oraz powiedzieć o chorobie w rodzinie specjaliście. Jeżeli zauważamy opisane wcześniej objawy (nawet jeżeli przemijają) powinniśmy zgłosić się również na badanie. No i generalnie badajmy się regularnie bo jaskra tylko wcześnie wykryta daje szansę na zachowanie widzenia.

Jest jeszcze jedna ważna kwestia wynikająca z tego artykułu a mianowicie związek okularów z chorobą (a niewielu zdaje sobie z tego związku sprawę). W przynajmniej kilku postaciach jaskra, jej powstanie i rozwój ma bezpośredni związek z oddziaływaniem soczewki oka na tęczówkę oraz kąt przesączania, natomiast na soczewką oka i jej pracę wpływ mają okulary. Biorąc po uwagę długotrwały przebieg bezobjawowy choroby spodziewać się można, iż jaskra wykrywana w np. 50 czy 60 roku życia swój początek mogła mieć kilkadziesiąt lat wcześniej. Należało by się zastanowić w tym kontekście jak wpływ przez tyle lat na powstanie oraz rozwój choroby miało noszenie złych lub nie noszenie wymaganych okularów ?.

Uwaga a teraz coś o oczym praktycznie w ogóle się nie mówi, gdyż ... nie prowadzi się w tym kierunku badań specjalistycznych - a na co w naszym gabinecie od lat zwraca się uwagę, prowadzi badania, wprowadza środki zaradcze i dzięki temu zapobiega wielu problemom. Wimy, że pewne typy jaskry dotykają ludzi młodych a jednocześnie przebiegają długo bezobjawowo. Jednocześnie wykrywa się coraz więcej takich przypadków co w części wynika z większego dostępu do nowoczesnych metod obrazowania. My jednak chcielibyśmy, (zaznaczam - bardzo skrótowo), zwrócić uwagę na inny fakt. Jest inny czynnik zagrażający mianowicie zmiana warunków oraz sposobu w jaki w ostatnich czasach my i nasze dzieci korzystamy z oczy. Kiedyś w czasie wolnym boisko, podwórko a dzisiaj telefon, tablet i komputer czyli generalne i dramatyczne skrócenie odległości patrzenia. Praca oczu (bo jest to naprawdę praca) z bliska wymaga użycia akomodacji, który jest stanem wymuszonym dla oczu i powoduje pogrubienie soczewki oka podczas tego procesu. Jak już wiemy takie długotrwałe uwypuklenie - pogrubienie może wpływać bardzo niekorzystnie w niektórych typach jaskry. Z sytuacją taką mamy do czynieni początkowo u dzieci następnie młodzieży a konsekwencji u osób w wieku produkcyjnym. Czyli "praca" oczu nie zaczyna się od momentu rozpoczęcia pracy zawodowej tylko dużo, DUŻO wcześniej. W tym kontekście i zmyślą o zdrowych oczach na przyszłość należało by zastosować trochę inne zasady ochrony wzroku i oczu czyli rozszerzyć standardowe badania o dodatkowe procedury oraz zastosować inne kryteria doboru okularów dla dzieci, młodzieży i młodych dorosłych co my staramy się z sukcesem wdrażać.

Jak wynika z artykułu noszenie prawidłowo dobranych okularów specjalistycznych nie jest tylko kwestią mody czy ostrego widzenia (o czym wszędzie się mówi), ale również a często przede wszystkim jest to kwestią zdrowia. Więc może warto poświęcić trochę więcej czasu na wybór naprawdę dobrego specjalisty zarówno w zakresie badania wzroku jak i wykonania okularów.

Przeczytaj o  - naszych gabinetach -

Jak samemu w domu zbadać ciśnienie w oku  - przeczytaj tutaj -

Jaskra, badanie ciśnienia w oku najnowszą metodą   -przeczytaj tutaj-

Przeczytaj również  - o nas -

 

Skontaktuj się z nami            

                        centrum@optykgornysroda.pl

    

telefon   +48 502 672 762 

 

  Pn  -  Pt   w   godz.   9:00  -  17:00

            Odwiedź  nas

 Ul. Powstańców   Wielkopolskich 2

       Środa Wielkopolska    63-000

  narożnik ul. Powstańców i Małej klasztornej

 

   Pn - Pt     w  godz.     10:00  -  16:00

Wtorek  do godz.  19:00   po uzgodnieniu tel. 

   Sobota :    po  uzgodnieniu  telefonicznym